די כּנסת-מיטגלידערין נעמה לאזימי רעדט אויף דער „שׂמאל אמוני“ קאָנפֿערענץ אין דער שיל בני-ישורון
Photo by Gili Getz
מיט אַ צוויי יאָר צוריק איז אין ישׂראל געגרינדעט געוואָרן די גרופּע „השׂמאל האמוני“ (די פֿרומע לינקע), מיטן ציל צו אָרגאַניזירן לינק-געשטימטע פֿרומע ייִדן, וועלכע „ווילן פּראָטעזשירן שלום, גלײַכהייט און סאָציאַלע גערעכטיקייט אין דער ישׂראלדיקער געזעלשאַפֿט.“
אויף דער גרופּעס לאַנציר-קאָנפֿערענץ אין ירושלים אין 2023, וואָס דער פֿאָרווערטס האָט דערפֿון געמאַכט אַ ווידעאָ אויף ייִדיש, האָבן די אָרגאַניזאַטאָרן דערוואַרט אַ 50 אָדער, צום העכסטן, 200 באַטייליקטע. עס זענען אָבער אָנגעקומען איבער 700 מענטשן. האָבן עטלעכע לינק-געשטימע פֿרומע ניו-יאָרקער ייִדן געזען אַז כּי-טובֿ, און באַשלאָסן צו גרינדן אַן אַפֿיליִיִרטע גרופּע אין מאַנהעטן.
דעם 30סטן מאַרץ האָבן הונדערטער מענטשן זיך פֿאַרזאַמלט אין דער שיל בני-ישורון צו זיצן אויף סעסיעס, הערן לעקציעס, שמועסן און נאַשן. טויזנטער אַנדערע מענטשן האָבן זיך ווירטועל באַטייליקט אין דעם געשעעניש.
די קאָנפֿערענץ האָט זיך געעפֿנט מיט אַ ווידעאָ-אינטערוויו מיט הרבֿ יוסף בלאַו, אַ 86־יאָריקער גײַסטיקער משגיח בײַם ישיבֿה־אוניווערסיטעט, וואָס האָט זיך ערשט הײַיאָר פּענסיאָנירט. בלאַו האָט אויך געדינט ווי אַ פּרעזידענט פֿון דער אָרגאַניזאַציע „רעליגיזע ציוניסטן פֿון אַמעריקע“. גאָר לעצטנס האָט ער עולה געווען און דערפֿאַר האָט ער נישט געקענט פֿיזיש בײַזײַן. „דער רעליגיעזער ציוניזם אין ישׂראל איז פֿאַרכאַפּט געוואָרן דורך מענטשן, וואָס זייער רעכט-געשטימטע שיטה איז זייער אַנדערש פֿון דעם וואָס איך האַלט פֿאַר רעליגיעזן ציוניזם,“ האָט ער געזאָגט. „צו מײַן אַנטוישונג און שאָק איז עס פּונקט די רעליגיעזע ציוניסטישע קהילה וואָס איז אַסאָצייִרט מיט ייִדישער מאַכט. מיר פֿאַרגעטערן נישט די מאַכט.“
אַ צווייטער אָנגעזעענער רבֿ, חיים זײַדלער-פֿעלער, וואָס לערנען אינעם „שלום האַרטמאַן אינסטיטוט“, האָט בעת זײַן אייגענער סעסיע נישט געקענט אײַנהאַלטן זײַן התפּעלות וועגן דער קאָנפֿערענץ. „50 יאָר האָב איך געוואַרט אויף דעם טאָג!“ האָט ער געזאָגט.
אַ סך ישׂראלים זענען אויך געקומען. מיכאל מאַנעקין, דער מיטגרינדער פֿון „השׂמאל האמוני“ אין ישׂראל, האָט דערקלערט אַז „די באַרעכטיקונג פֿאַר ׳השׂמאל האמוני׳ איז נישט נאָר קהלש – עס איז פּאָליטיש און רעליגיעז. עס איז וועגן דעם ווי מיר באַגרײַפֿן דעם באַטײַט פֿון גאָטס מאָראַלישע פֿאָדערונגען לגבי די ברוטאַלע פּאָליטישע דערקלערונגען פֿון די וואָס טענהן אַז זיי רעדן אין נאָמען פֿונעם אייבערשטן“.
די כּנסת-מיטגלידערין פֿון דער אַרבעטער-פּאַרטיי, נעמה לאַזימי, איז אויך געקומען אויף דער קאָנפֿערענץ, און האָט אַוודאי צוגעצויגן אַ סך אויפֿמערק. די יונגע לאַזימי זעט מען אַ סך אין דער מעדיאַ די טעג. אויף יעדן פּראָטעסט שטעלט זי זיך פֿעסט ווי איינס פֿון די בולטסטע אָפּאָזיציאָנעלע קולות אין ישׂראל. און זי שטעלט זיך נישט בלויז אַנטקעגן נתניהון גופֿא, נאָר אויך, ווי אַ סאָציאַליסטקע און רודף-שלומניצע, אַנטקעגן דער רעגירונגס פּאָליטיק אין אַלגעמיין. לאזימי איז אויפֿגעוואָקסן אין אַ טראַדיציאָנעלער משפּחה, און איז אויך טעטיק אין „השׂמאל האמוני“ אין ישׂראל. זי האָט אויף איר רעדע באַטאָנט דעם חובֿ מקיים צו זײַן די מיצווה פֿון פּדיון-שבֿויים.
איך אַליין האָב געהאָלפֿן אָרגאַניזירן די קאָנפֿערענץ, צוזאַמען מיט אסתּר שפּערבער, אַרנאָלד פֿראַנקלין, רחל לאַנדסבערג, תּרצה לייבאָוויטש, יהונתן סעגעל און נאָך אַנדערע. דערצו האָב איך גערעדט אויף דער סעסיע, „אַ מיטל-מיזרחדיקער שלום: די פּאָליטישע ירושה פֿון ייִדיש און אַראַביש“. אַחוץ מיר האָט מרים יודל, אַ פּראָפֿעסאָרין פֿון ייִדיש־לימודים אין עמאָרי־אוניווערסיטעט, גערעדט וועגן דער ראָלע פֿון ייִדיש אין שלום-מאַכן און שלום-בויען. איין משל וואָס זי האָט געגעבן איז געווען אַ תּמימותדיק לידעלע פֿון דער דיכטערין אידאַ מאַזע, וואָס צילעוועט צו אַנטוויקלען בײַ די יונגע אַ מיטגעפֿיל כּלפּי אַ צווייטן מענטשן:
אַז איך וואָלט זײַן דו
און דו וואָלטסט זײַן איך,
וואָלט איך געטראָגן
דײַנע שיך.
די היסטאָריקערין סהר בוסטוק האָט גערעדט וועגן דעם וואָס אַראַביש אין ישׂראל איז סײַ אַ דערשטיקטע שפּראַך פֿון די מיזרחישע ייִדן, סײַ דאָס לשון פֿון די זיבן מיליאָן אַראַבער וואָס וווינען אין ישׂראל און די שטחים. זי האָט דערמאָנט דעם טרויעריקן פֿאַקט אַז נאָר 3% ייִדן אין ישׂראל קענען אַראַביש, און די ווייניקע וואָס לערנען זיך שוין די שפּראַך, טוען עס אָפֿט צוליב מיליטערשיע צוועקן. אַני-הקטן האָב גערעדט וועגן מײַנע פֿאָרשונגען וועגן דעם באַנוץ פֿון ייִדיש בײַ לינק-געשטימטע מחברים, אי אין אייראָפּע, אי אין ישׂראל און אי דאָ אין אַמעריקע.
יודל האָט מיר געזאָגט, אַז די קאָנפֿערענץ איז בײַ איר געווען „אַ געלעגנהייט צו טראַכטן וועגן ייִדיש אין חבֿרשאַפֿט מיט אַראַביש ווי צוויי שפּראַכן וואָס ייִדן האָבן גערעדט… ס׳איז געווען אַ מחיה צוזאַמענצוקומען מיט הונדערטער ייִדן וואָס באַטראַכטן די ברענענדיקסטע הײַנטיקע פּאָליטישע פֿראַגעס מיט נייגעריקייט, מיטגעפֿיל און עטיק.“
דער ייִדישיסט ברוך בלום האָט מיר געזאָגט אַז ער איז געקומען אויף דער קאָנפֿערענץ „כּדי צו שטיצן די „שׂמאל אמוני“ באַוועגונג און אויס נײַגער צו זען פֿון דער נאָענט טייל פֿון אַן איבערקערעניש אין דער ייִדישער קהילה וואָס, דאַכט זיך מיר, איז אומפֿאַרמײַדלעך.“ בלום האַלט אַז אַזאַ ויתרוצצו צווישן די מאָראַלישע ווערטן פֿון ייִדישקייט און דעם ווירקלעכן מצבֿ אין עזה קען זיך נישט אויסהאַלטן אויף אייביק. „לגבי דער קאָנפֿערענץ גופֿא איז דער עיקר פֿאַר מיר נישט אַזוי דער תּוכן פֿון די רעדעס, נאָר דאָס וואָס מע האָט בכלל גערעדט אַזוי אָפֿן וועגן דעם און צוגעצויגן אַזאַ עולם. דאָס אַליין איז אַ גרויסער אויפֿטו אין אַ וועלט וווּ ס׳איז נאָרמאַל אַוועקצומאַכן מיט דער האַנט די שחיטה פֿון טויזנטער פּאַלעסטינער קינדער.“
מלך ווישוואַנאַט, אַ פֿינאַנץ־פּראָפֿעסאָר אין פּייס־אוניווערסיטעט און אַן ענטוזיאַסטישער אָנטיילנעמער אין די סעסיעס פֿון „שׂמאל אמוני US“, האָט מיר נאָך דער קאָנפֿערענץ געשריבן אַז די זשורנאַליסטקע, כאַנין מאַדזשאַדלי, וואָס האָט גערעדט אויף דער סעסיע „נאַציאָנאַליזם, רעליגיע און סאָציאַל דעמאָקראַטיע – רעליגיעזע אידענטיטעט אין שײַכות צו ישׂראל“ [און די איינציקע רעדנערין וואָס האָט דאָרט גערעדט אויף העברעיִש], האָט געזאָגט עפּעס זייער וויכטיקס: די פּאַלעסטינער דאַרפֿן האָבן אַן אייגן קול אין די דיסקוסיעס. ס׳איז נישט גענוג אַז ייִדן רעדן אין זייער נאָמען.
„מיר דאַרפֿן הערן אַלע פּאַלעסטינער קולות,“ האָט ווישוואַנאַט געזאָגט. „אי די ישׂראלדיקע אַראַבער, אי די פּאַלעסטינער וואָס וווינען אין די שטחים און אין עזה, באַפֿרײַט פֿון דעם קאָנטראָל פֿון די פּאָליטיקער. און מען דאַרף זײַן גרייט צו הערן און נעמען ערנסט וואָס זיי זאָגן.“
אין דעם זעלבן פּאַנעל, האָט מען אויך גערעדט וועגן די התחײַבֿותן פֿון רעליגיעזע ייִדן און דעם אונטערשייד צווישן פֿאָלק און מדינה. „כאָטש איך בין נישט מסכּים מיט אַלע קוקווינקלען, איז מיר וויכטיק אַז רעליגיעזע ייִדן שמועסן פֿרײַ צווישן זיך וועגן מאָראַלישע און עטישע צוגאַנגען צו די פּאַלעסטינער. אַזאַ דיסקוסיע פֿאָדערט דעם אָנטייל נישט נאָר פֿון די מענטשן וואָס זענען דאָ אויף דער קאָנפֿערענץ, נאָר אויך פֿון אַנדערע וואָס מיינען נאָך אַלץ אַז ס׳איז מותּר צו הרגענען טויזנטער מענטשן און קינדער אין עזה, אָדער וואָס ווילן פּשוט נישט טראַכטן/וויסן וועגן וואָס דער ישׂראל אַרמיי טוט אין עזה. דאָס איז אַ סך אַ שווערערע אַרבעט, אָבער מען דאַרף כאָטש אָנהייבן מיט אַזאַ שמועס, אַזוי ווי דאָס וואָס איז פֿאָרגעקומען אויף דער קאָנפֿערענץ.“
איז וואָס קען מען דערוואַרטן פֿון די פֿירער פֿונעם נײַעם אַמעריקאַנער צווײַג פֿון „השׂמאל האמוני“? וויפֿל השפּעה וועלן זיי למעשׂה האָבן אויף דעם דעת-הקהל? וואָסערע ממשותדיקע מיטלען צו ענדערן די פּאָליטיק לייגן זיי פֿאָר פֿאַר זייערע נײַע אַקטיוויסטן? אויף די ענטפֿערס דאַרף מען נאָך וואַרטן און זען. אָבער לכל-הפּחות, קען מען באַשטעטיקן אַז אַ סך פֿרומע ייִדן פֿון ביידע זײַטן ים ווילן איצט אויסקלײַבן דעם וועג פֿון שלום.
I hope you appreciated this article. Before you go, I’d like to ask you to please support the Forward’s award-winning, nonprofit journalism during this critical time.
At a time when other newsrooms are closing or cutting back, the Forward has removed its paywall and invested additional resources to report on the ground from Israel and around the U.S. on the impact of the war, rising antisemitism and polarized discourse.
Readers like you make it all possible. Support our work by becoming a Forward Member and connect with our journalism and your community.
— Rachel Fishman Feddersen, Publisher and CEO
